เป้าปริซึมทั้งแบบมีลูกน้ำและแบบที่ใช้กับไม้โพลต่างก็เป็นอุปกรณ์สำคัญที่ใช้ร่วมกับกล้อง Total Station เพื่อช่วยในการวัดระยะและตำแหน่งที่แม่นยำ แต่มีความแตกต่างกันในด้านการออกแบบ การใช้งาน และความเหมาะสมกับประเภทของงาน

ความแตกต่างระหว่างเป้าปริซึมแบบมีลูกน้ำ และเป้าปริซึมที่ใช้กับไม้โพล

จริง ๆ แล้วเป้าปริซึมที่ใช้ในงานสำรวจส่วนใหญ่จะประกอบด้วย 2 ส่วนหลัก ๆ คือ ดวงปริซึม (ตัวสะท้อนแสง) และ อุปกรณ์ยึดจับ ซึ่งมักจะรวมถึง ไม้โพล (Prism Pole) และ/หรือ ฐานตั้งพร้อมลูกน้ำ (Tribrach with Bubble Level) นั่นเอง ดังนั้น เราจะมาดูกันว่า "ลูกน้ำ" และ "ไม้โพล" มีบทบาทต่างกันอย่างไรในการตั้งเป้าปริซึม:

1. เป้าปริซึมแบบมีลูกน้ำ (Prism with Tribrach and Bubble Level)

ในกรณีนี้ มักจะหมายถึงชุดเป้าปริซึมที่ติดตั้งอยู่บน ฐานตั้งสามขา (Tribrach) ซึ่งมี ลูกน้ำฟองกลม (Circular Bubble Level) ติดตั้งอยู่บนฐานนั้นด้วย และอาจมีลูกน้ำฟองยาว (Plate Vial) สำหรับปรับละเอียดอีกที

ลักษณะ:

• ดวงปริซึม: ติดตั้งอยู่บนกรอบที่สามารถปรับมุมก้มเงยได้
• ตัวเชื่อมต่อ (Adapter/Detachable Plumb): เชื่อมต่อระหว่างปริซึมกับฐานสามขา บางรุ่นอาจมีช่องส่องดิ่ง (Optical Plumb) หรือเลเซอร์ดิ่งเพื่อช่วยตั้งศูนย์เหนือหมุด
• ฐานสามขา (Tribrach): เป็นฐานสำหรับวางปริซึม ซึ่งมีสกรูปรับระดับ 3 ตัว และมีลูกน้ำฟองกลมติดอยู่ (คล้ายกับฐานที่ใช้ตั้งกล้อง Total Station หรือกล้องระดับ)
• ลูกน้ำฟองกลม: ใช้สำหรับตรวจสอบและปรับให้ดวงปริซึมตั้งตรงในแนวดิ่งเหนือจุดเป้าหมายที่พื้นดิน
• ขาตั้งกล้องสำรวจ (Tripod): ใช้ตั้งฐานสามขาของปริซึมเหนือจุดเป้าหมาย

การใช้งาน:

• เหมาะสำหรับงานที่ต้องการ ความแม่นยำสูงมาก ในการกำหนดพิกัดและระดับ
• ใช้สำหรับตั้งเป็น จุดควบคุมหลัก (Control Point) หรือจุดอ้างอิงในการสำรวจ
• เมื่อตั้งแล้ว จะมีความ มั่นคงและเสถียรสูง เหมาะกับการตั้งทิ้งไว้เป็นเวลานาน หรือในบริเวณที่มีลมแรง
• กระบวนการตั้งค่อนข้างซับซ้อนและใช้เวลามากกว่า เนื่องจากต้องปรับระดับลูกน้ำฟองกลมและตั้งศูนย์ให้ตรงหมุดอย่างพิถีพิถัน

ข้อดี:

• ให้ความแม่นยำสูงที่สุดในการกำหนดตำแหน่งปริซึม
• มีความมั่นคงและแข็งแรง
• ใช้เป็นจุดควบคุมที่มีความน่าเชื่อถือสูง

ข้อเสีย:

• ใช้เวลาในการตั้งค่านานกว่า
• พกพาและเคลื่อนย้ายลำบากกว่า
• ราคาสูงกว่าชุดไม้โพล

2. เป้าปริซึมที่ใช้กับไม้โพล (Prism with Prism Pole)

ในกรณีนี้ เป้าปริซึมจะถูกติดตั้งอยู่บน ไม้โพล (Prism Pole) ซึ่งเป็นแท่งอลูมิเนียมยาวๆ ที่สามารถยืด-หดได้ และมี ลูกน้ำฟองกลม ติดอยู่บนตัวไม้โพลด้วย เพื่อช่วยให้ผู้ถือไม้โพลสามารถตั้งไม้ให้ตรงในแนวดิ่ง

ลักษณะ:

• ดวงปริซึม: ติดตั้งอยู่ส่วนบนสุดของไม้โพล
• ไม้โพล (Prism Pole): เป็นแท่งอลูมิเนียมที่มีความยาวมาตรฐาน เช่น 2 เมตร หรือ 2.15 เมตร สามารถยืดหดได้ และมีขีดบอกระยะความสูงของปริซึม (Prism Height)
• ลูกน้ำฟองกลม: ติดตั้งอยู่กับตัวไม้โพล ทำหน้าที่ช่วยให้ผู้ถือสามารถตั้งไม้โพลให้ตรงในแนวดิ่งได้ด้วยมือ
• ปลายแหลม: ส่วนปลายล่างของไม้โพลมักเป็นเหล็กแหลมสำหรับปักลงบนจุดเป้าหมายที่พื้นดิน

การใช้งาน:

• เหมาะสำหรับงานที่ต้องการ ความรวดเร็วและความคล่องตัวสูง ในการสำรวจและเก็บข้อมูล
• นิยมใช้ในงานสำรวจรังวัด, งานก่อสร้างทั่วไป, หรือการเก็บรายละเอียดจุดจำนวนมาก
• ผู้สำรวจ (Prism Man) จะเป็นผู้ถือไม้โพลและปรับให้ลูกน้ำอยู่ตรงกลาง เพื่อให้ดวงปริซึมอยู่ตรงแนวดิ่งเหนือจุดเป้าหมาย

ข้อดี:

• รวดเร็วและคล่องตัว: เคลื่อนย้ายและตั้งเป้าได้ง่ายและเร็วกว่า
• ประหยัดแรงงาน: ไม่จำเป็นต้องใช้ผู้ช่วยจำนวนมากในการตั้งเป้า
• สะดวกในการพกพา: มีน้ำหนักเบาและจัดเก็บง่าย
• ราคาถูกกว่าชุดเป้าแบบมีฐานสามขา

ข้อเสีย:

• ความแม่นยำอาจลดลงเล็กน้อย: ขึ้นอยู่กับทักษะของผู้ถือไม้โพลในการรักษาแนวตั้งของลูกน้ำ รวมถึงลมที่อาจทำให้ไม้โพลแกว่ง
• ไม่เหมาะกับงานที่ต้องการความแม่นยำสูงสุด: หากต้องการความละเอียดระดับมิลลิเมตรเป๊ะๆ สำหรับจุดควบคุมหลัก อาจไม่เหมาะสมเท่าแบบมีฐานสามขา
• ไม่เหมาะกับการตั้งทิ้งไว้เป็นเวลานาน

สรุปความแตกต่างที่สำคัญ

โดยสรุปแล้ว การเลือกใช้เป้าปริซึมแบบใดขึ้นอยู่กับ วัตถุประสงค์ของงาน, ความแม่นยำที่ต้องการ, งบประมาณ, และข้อจำกัดของหน้างาน ครับ หากเป็นงานที่ต้องการความละเอียดสูงสุด เช่น การวางผังหมุดหลักสำหรับโครงการใหญ่ อาจเลือกใช้แบบมีฐานสามขา แต่ถ้าเป็นงานเก็บรายละเอียดประจำวันที่ต้องการความรวดเร็วและความคล่องตัว เป้าปริซึมพร้อมไม้โพลจะเป็นตัวเลือกที่เหมาะสมกว่า