โปรแกรมวัดมุม (Angle Measurement): การอ่านมุมราบ มุมดิ่ง และมุมรวมในงานสำรวจ

หัวใจหลักของกล้องสำรวจ ไม่ว่าจะเป็น กล้องวัดมุม (Theodolite) หรือ กล้องประมวลผลรวม (Total Station) คือความสามารถในการวัดมุมต่าง ๆ อย่างแม่นยำ การวัดมุมถือเป็นพื้นฐานสำคัญที่สุดในงานรังวัดทั้งหมด เพราะค่ามุมที่ถูกต้องจะถูกนำไปใช้ในการคำนวณหาพิกัด (Coordinates) ของจุดต่าง ๆ บนพื้นโลก

1. องค์ประกอบหลักของการวัดมุมในกล้องสำรวจ

กล้องสำรวจจะวัดมุมด้วยระบบวงแหวนวัดมุมภายใน (Horizontal and Vertical Circles) ซึ่งจะแสดงผลการวัดออกมาเป็น 3 องค์ประกอบหลัก:

1.1 มุมราบ (Horizontal Angle - HA)

คือมุมที่วัดในระนาบแนวนอน ใช้สำหรับกำหนดทิศทางหรือแนวเส้น (Bearing or Azimuth) ของจุดที่กำลังเล็งเทียบกับจุดอ้างอิง (Backsight) หรือทิศเหนือ

• หน้าที่: ใช้ในการวางแนวเส้นทาง, กำหนดพิกัดในแนวราบ (X, Y), และหาค่าพิกัดใหม่จากการย้ายสถานีกล้อง (Traverse)
• การอ่าน: ค่ามุมราบจะเริ่มจาก 0°0000 ที่จุดอ้างอิง (เช่น จุด Backsight หรือ ทิศเหนือจริง) และเพิ่มขึ้นตามเข็มนาฬิกาจนถึง 360°

1.2 มุมดิ่ง หรือ มุมแนวดิ่ง (Vertical Angle - VA / Zenith Angle)

คือมุมที่วัดในระนาบแนวตั้ง ใช้สำหรับกำหนดความสูง-ต่ำของจุดที่กำลังเล็ง ซึ่งเป็นข้อมูลสำคัญในการคำนวณค่าระดับ (Elevation) หรือความสูงของจุดนั้น

• มุม Zenith (Z): เป็นรูปแบบที่นิยมที่สุดใน Total Station โดยจะเริ่มวัดจากแนวดิ่งชี้ฟ้า (Zenith) ที่ 0°0000 และวัดลงมาตามแนวดิ่ง
  • ถ้าเล็งตามแนวระดับราบ (Horizontal) จะอ่านได้ค่า 90°
  • ถ้าเล็งลงพื้น (Nadir) จะอ่านได้ค่า 180°
• มุม Inclination: เป็นมุมที่วัดจากแนวระดับราบ (Horizontal) ขึ้น (+) หรือลง (-) โดยมีค่าตั้งแต่ +90° ถึง -90° (พบในกล้องรุ่นเก่าหรือกล้องวัดมุมบางชนิด)

2. มุมรวม (Set of Angles) ในงานสำรวจ

นอกเหนือจากการอ่านมุมเดี่ยวในแต่ละครั้ง (Single Measurement) งานสำรวจมักใช้การวัดมุมในลักษณะของ "ชุดมุมรวม" เพื่อเพิ่มความแม่นยำ ลดความคลาดเคลื่อนจากความไม่สมบูรณ์ของกล้อง และยืนยันความถูกต้องของข้อมูล

2.1 การวัดซ้ำ (Reiteration / Multiple Observations)

เป็นการวัดมุมราบและมุมดิ่งซ้ำหลายชุด (Set) ณ จุดเดียวกัน เพื่อหาค่าเฉลี่ยของมุมที่แม่นยำที่สุด

ขั้นตอนสำคัญ:

1. วัดหน้ากล้อง (Face Left - FL): หมุนกล้องไปยังเป้าหมาย โดยให้เลนส์อยู่ด้านซ้ายของกระบอกกล้อง
2. วัดหลังกล้อง (Face Right - FR): พลิกกล้อง (Plunge Telescope) และหมุนกลับไปยังเป้าหมาย โดยให้เลนส์อยู่ด้านขวาของกระบอกกล้อง

2.2 การวัดมุมเพื่อปิดวงรอบ (Traversing)

ในการวัดโครงข่ายจุดควบคุม ช่างสำรวจจะวัด มุมภายใน (Interior Angle) หรือ มุมเบี่ยงเบน (Deflection Angle) ที่จุดตั้งกล้องแต่ละจุด โดยใช้กล้อง Total Station ในการวัดมุมจากหมุดหลัง (Backsight) ไปยังหมุดหน้า (Foresight)

ข้อมูลมุมราบนี้สำคัญต่อการคำนวณพิกัดของวงรอบปิด ซึ่งจะต้องมีการปรับแก้ (Adjustment) ให้ผลรวมมุมทั้งหมดเท่ากับค่าทางทฤษฎีที่ควรจะเป็น

3. สรุปความสำคัญของโปรแกรมวัดมุม

โปรแกรมวัดมุมในกล้อง Total Station คือฟังก์ชันพื้นฐานที่ขาดไม่ได้ ซึ่งช่วยให้ช่างสำรวจสามารถแปลงข้อมูลทางกายภาพที่มองเห็น (ทิศทางและความสูง-ต่ำ) ให้กลายเป็นตัวเลขพิกัดที่แม่นยำในระบบ 3 มิติ (X, Y, Z) ได้ การทำความเข้าใจความแตกต่างระหว่างมุมราบ มุมดิ่ง และการวัดแบบชุดมุมรวม จึงเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับผู้ปฏิบัติงานทุกคน