การตั้งศูนย์กลางกล้อง (Centering) มีผลต่อค่ามุมจริงไหม?

การตั้งศูนย์กลางกล้อง (Centering) มีผลต่อค่ามุมจริงไหม?

คำตอบคือ มีผลอย่างยิ่ง ต่อความแม่นยำของค่ามุมที่วัดได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการวัดมุมราบ (Horizontal Angle) การตั้งศูนย์กลางกล้อง หรือ Centering คือกระบวนการที่ทำให้แกนดิ่งของกล้อง Total Station หรือกล้องวัดมุม (Theodolite) อยู่ตรงกับจุดหลัก (Station Point) บนพื้นดินอย่างแม่นยำที่สุด

ทำไมการตั้งศูนย์กลางจึงสำคัญต่อค่ามุม?

ค่ามุมราบที่วัดได้ทั้งหมดจะถูกอ้างอิงจาก จุดตั้งกล้อง หากจุดศูนย์กลางกล้องไม่ได้อยู่ตรงกับจุดหลักบนพื้นดิน จะทำให้เกิดความคลาดเคลื่อนที่เรียกว่า Error due to Eccentricity

1. ความคลาดเคลื่อนของทิศทาง (Direction Error):
   • เมื่อกล้องไม่ได้ตั้งตรงกับจุดหลัก (Point O) แต่ตั้งอยู่ที่จุดผิดพลาด (Point O') ระยะห่างระหว่างสองจุดนี้จะสร้างมุมผิดพลาด ($\Delta \theta$) ขึ้น
   • ถ้าเราเล็งไปยังเป้าหมาย (Point T) กล้องจะวัดมุมจาก O' ไปยัง T แทนที่จะเป็น O ไปยัง T
   • ความคลาดเคลื่อนของมุมที่วัดได้ (HA) จะมีค่าเพิ่มขึ้นเมื่อ ระยะทางไปยังเป้าหมาย (Distance O-T) สั้นลง และเมื่อ ระยะเยื้องศูนย์กลาง (Eccentricity O-O') เพิ่มขึ้น
2. ความคลาดเคลื่อนของพิกัด ($X, Y$):
   • เนื่องจาก Total Station คำนวณพิกัด $X, Y$ โดยใช้มุมราบที่วัดได้ การตั้งศูนย์กลางผิดพลาดจะส่งผลให้พิกัดของทุกจุดที่วัดคลาดเคลื่อนตามไปด้วย

ตัวอย่างความสัมพันธ์ (แบบง่าย)

ความคลาดเคลื่อนของมุมที่วัดได้ ($\delta \theta$) สัมพันธ์กับระยะเยื้องศูนย์กลาง ($e$) และระยะทางไปยังเป้าหมาย ($D$) ดังนี้:

$$\delta \theta \approx \frac{e}{D} \times \frac{180^\circ}{\pi}$$

เมื่อ $e$ มาก หรือ $D$ น้อย ค่า $\delta \theta$ (ความผิดพลาดของมุม) ก็จะยิ่ง **มาก** .

ผลต่อการวัดมุมดิ่งและระยะทาง

• มุมดิ่ง (Vertical Angle): การเยื้องศูนย์กลาง ไม่มีผลกระทบโดยตรง ต่อค่ามุมดิ่ง เนื่องจากมุมดิ่งวัดในระนาบดิ่ง
• ระยะทาง (Distance): การเยื้องศูนย์กลาง มีผลกระทบน้อยมาก ต่อการวัดระยะทางลาดเอียง เว้นแต่ว่าระยะเยื้องศูนย์กลางจะมากผิดปกติเมื่อเทียบกับระยะทางที่วัด

วิธีลดความผิดพลาดในการตั้งศูนย์กลาง

ความผิดพลาดจากการตั้งศูนย์กลางสามารถลดได้โดย:

1. ใช้กล้องดิ่งเลเซอร์ (Laser Plummet): กล้อง Total Station รุ่นใหม่มีกล้องดิ่งเลเซอร์ ซึ่งทำให้การตั้งศูนย์กลางทำได้รวดเร็วและแม่นยำกว่าการใช้กล้องดิ่งแบบแสง (Optical Plummet)
2. ตรวจสอบศูนย์กลางซ้ำ: หลังจากการตั้งกล้องและปรับระดับน้ำฟองกลมเรียบร้อยแล้ว ควรตรวจสอบตำแหน่งเลเซอร์อีกครั้งก่อนเริ่มงาน
3. การตั้งค่าที่แม่นยำในงานวางแนว (Set Out): ในงานวางหมุดที่มีระยะทางสั้น ๆ (เช่น งานโครงสร้างอาคาร) การตั้งศูนย์กลางต้องแม่นยำที่สุดเท่าที่จะทำได้ ($\pm 1-2$ มิลลิเมตร)

การใส่ใจในกระบวนการตั้งศูนย์กลางกล้องจึงเป็นพื้นฐานสำคัญที่สุดในงานสำรวจ เพราะเป็นการรับประกันว่าค่ามุมราบทั้งหมดที่บันทึกมานั้นเป็นค่า **มุมจริง** ที่อ้างอิงจากตำแหน่งที่ตั้งไว้บนแผนที่