Tilt Sensors & Compensators คืออะไร?
เซนเซอร์เอียง (Tilt Sensor) หรือที่เรียกว่า คอมเพนเซเตอร์ (Compensator) เป็นองค์ประกอบสำคัญของกล้องสำรวจยุคใหม่ อาทิ กล้องระดับอัตโนมัติ (Automatic Level) และกล้อง Total Station อุปกรณ์นี้มีหน้าที่ในการตรวจจับและปรับแก้ความคลาดเคลื่อนที่เกิดขึ้นเมื่อแกนดิ่งของกล้องมิได้อยู่ในแนวตั้งฉากกับระนาบอ้างอิงของโลกอย่างสมบูรณ์ เพื่อให้มั่นใจได้ว่าค่ามุมและระดับที่วัดได้มีความถูกต้องตามหลักการทางคณิตศาสตร์
1. ประเภทและกลไกการชดเชย
1.1 คอมเพนเซเตอร์ของกล้องระดับ (Liquid/Wire-Suspended Compensator)
ในกล้องระดับอัตโนมัติ คอมเพนเซเตอร์มักประกอบด้วยแท่งปริซึมหรือกระจกที่ถูกยึดด้วยลวดหรือแขวนลอยในของเหลว เมื่อตัวกล้องเอียงเล็กน้อย องค์ประกอบนี้จะถูกดึงดูดด้วยแรงโน้มถ่วงให้ปรับแนวตัวเองโดยอัตโนมัติ เพื่อให้ลำแสงที่ผ่านเลนส์ตกกระทบในแนวระนาบที่แท้จริง ซึ่งเป็นการ "ชดเชยทางแสง" ทำให้ช่างสำรวจยังคงเห็นภาพของเส้นใยในแนวราบ แม้ว่าฟองน้ำดิ่งจะไม่เข้าศูนย์กลางอย่างสมบูรณ์
1.2 เซนเซอร์เอียงอิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Tilt Sensor) ใน Total Station
กล้อง Total Station ใช้เซนเซอร์เอียงอิเล็กทรอนิกส์ ซึ่งส่วนใหญ่มักเป็นแบบ Biaxial (สองแกน) โดยวัดมุมเอียงในแนวตั้ง (Pitch) และแนวนอน (Roll) ซึ่งสัมพันธ์กับแกน X และ Y ของกล้อง:
- การตรวจจับ: เซนเซอร์จะวัดมุมเอียง ณ จุดที่ตั้งกล้อง
- การคำนวณ: ไมโครโปรเซสเซอร์จะนำมุมเอียงที่วัดได้ไปคำนวณหาค่าชดเชยทางคณิตศาสตร์
- การปรับแก้: ค่ามุมที่แสดงผลบนหน้าจอจะถูกปรับแก้โดยอัตโนมัติ (Applying Mathematical Correction) เพื่อให้อ้างอิงตามแนวแกนดิ่งที่ถูกต้อง
2. ข้อจำกัดและข้อควรระวังในการปฏิบัติงาน
แม้ว่าคอมเพนเซเตอร์จะช่วยลดความผิดพลาดที่เกิดจากการตั้งกล้องไม่ตรงแนว แต่ก็มีข้อจำกัดที่ผู้ปฏิบัติงานต้องตระหนักถึง:
- ขีดจำกัดการทำงาน (Operating Range): คอมเพนเซเตอร์ทุกชนิดมีช่วงการทำงานจำกัด (Typical Range มักอยู่ระหว่าง +/- 3ถึง +/- 6 minutes) หากการตั้งกล้องเอียงเกินขีดจำกัดนี้ กล้องจะแจ้งเตือน 'Out of Range' และค่าที่วัดได้จะไม่ถูกปรับแก้ ทำให้เกิดความคลาดเคลื่อนสูง
- การสั่นสะเทือน (Vibration): ในสภาพแวดล้อมที่มีการสั่นสะเทือนสูง เช่น ใกล้เครื่องจักร หรือถนนที่มีการจราจรหนาแน่น คอมเพนเซเตอร์แบบของเหลวอาจไม่สามารถหาจุดสมดุลที่นิ่งได้ ทำให้ค่าที่แสดงผลเกิดการแกว่ง (Drifting)
- อุณหภูมิและการหนืด: อุณหภูมิที่เปลี่ยนแปลงอย่างมากอาจส่งผลต่อความหนืดของของเหลวในคอมเพนเซเตอร์บางประเภท ทำให้การปรับแก้เป็นไปอย่างล่าช้าหรือไม่แม่นยำ
- ไม่สามารถชดเชยความผิดพลาดภายนอก: คอมเพนเซเตอร์ชดเชยได้เพียงความเอียงของตัวเครื่องมือเท่านั้น แต่ไม่สามารถชดเชยความผิดพลาดที่เกิดจากการยุบตัวของขาตั้งกล้อง (Tripod Sinking), การเคลื่อนตัวของเป้าปริซึม, หรือความคลาดเคลื่อนจากการหักเหของแสง (Refraction)
ข้อแนะนำ: เพื่อให้ได้ความแม่นยำสูงสุด แม้กล้องจะมีคอมเพนเซเตอร์ ผู้ปฏิบัติงานยังคงควรปรับระดับฟองกลมและฟองยาวให้เข้าศูนย์กลางอย่างดีที่สุดเท่าที่จะทำได้ก่อนเริ่มทำการรังวัด
ยินดีให้คำปรึกษาแนะนำ กล้องระดับ กล้องวัดมุม กล้องประมวลผลรวม และบริการหลังการขาย : บริษัท พี นัมเบอร์วัน อินสตรูเม้นท์ จำกัด
